Wybór między napędem opartym na pojedynczej tarczy a systemem dwutarczowym to jeden z najżywiej dyskutowanych tematów w świecie graveli. Rowerzyści często zastanawiają się, czy postawić na prostotę i lekkość konfiguracji 1x, czy może na wszechstronność i precyzję, którą zapewnia napęd 2x. Choć pozornie sprawa wydaje się skomplikowana, w praktyce odpowiedzią jest po prostu… sposób jazdy. To właśnie charakter tras oraz indywidualne preferencje decydują o tym, który system będzie najlepszym rozwiązaniem.
Zanim przejdziemy do porównania, warto uporządkować kilka kluczowych pojęć opisujących pracę napędu. Przełożenie to stosunek liczby zębów między tarczą z przodu a zębatką z tyłu — parametr określający, czy dany bieg sprzyja rozwijaniu prędkości, czy też ułatwia podjazdy. Skalatura, czyli różnice wielkości między kolejnymi zębatkami kasety, wpływa na płynność zmiany biegów oraz możliwość utrzymywania optymalnej kadencji. Natomiast zakres przełożeń informuje o relacji między najlżejszym a najcięższym biegiem i stanowi dobry wyznacznik ogólnej wszechstronności napędu.
Napęd 1x – prostota, niezawodność i szeroki zakres
Systemy 1x zyskały ogromną popularność wraz z rozwojem graveli, głównie dzięki minimalistycznej konstrukcji. Brak przedniej przerzutki oznacza prostsze sterowanie, mniejszą masę i ograniczoną liczbę elementów narażonych na zabrudzenia czy rozregulowanie. W grupie Shimano GRX 1×12 stosuje się kasetę 10–51 oraz pojedyncze tarcze o wielkości 38T, 40T lub 42T, co daje zaskakująco szeroki zakres przełożeń mimo użycia tylko jednej tarczy.
Każda z tych konfiguracji odpowiada innym scenariuszom jazdy. Tarcza 42T przypadnie do gustu osobom jeżdżącym szybko, często po szutrach i asfaltach — świetnie sprawdza się także w rywalizacji. Tarcza 40T to najbardziej wszechstronne rozwiązanie, pozwalające utrzymać płynną kadencję zarówno na falistych trasach, jak i podczas dłuższych podjazdów. Tarcza 38T natomiast jest idealna w terenie górskim oraz na wyprawach bikepackingowych, gdzie kluczowy jest dostęp do możliwie lekkich biegów przy większym obciążeniu roweru.
Napęd 2x – precyzyjna skalatura i największa kontrola nad kadencją
Z kolei systemy 2x wybierają najczęściej ci, którzy chcą mieć maksymalną kontrolę nad doborem przełożeń. Dzięki połączeniu dwóch tarcz — w przypadku GRX są to konfiguracje 48/31 lub 46/30 — z kasetami 11–30, 11–34 lub 11–36, otrzymujemy napęd o bardzo szerokim zakresie i niezwykle gęstej skalaturze. System 2x pozwala utrzymywać niemal idealnie równą kadencję, nawet gdy teren zmienia się dynamicznie.
Konfiguracja 48/31 najlepiej sprawdza się na trasach płaskich i pofalowanych — umożliwia rozwijanie wysokich prędkości bez ryzyka „pustych” przełożeń. Z kolei zestaw 46/30 jest skierowany do rowerzystów pokonujących regularnie strome podjazdy, trasy endurance czy wymagające odcinki o dużym przewyższeniu. Lżejsza mała tarcza pozwala na długie wspinaczki w komfortowym rytmie.
Prędkości przy tej samej kadencji – jak wypada porównanie?
Różnice między 1x a 2x najlepiej widać w praktyce. W konfiguracji 2×12 z tarczami 48/31 i kasetą 11–36, przy kadencji 100 obr./min, prędkość wynosi odpowiednio: około 56,9 km/h na zębatce 11T, 50 km/h na 12T oraz 46,1 km/h na 13T. Różnica między skrajnymi wartościami to 10,8 km/h — pokazuje to, jak niewielkie są „skoki” między kolejnymi przełożeniami.
Dla konfiguracji 1×12 z tarczą 42T i kasetą 10–51 analogiczne wartości wynoszą: 54,7 km/h na zębatce 10T, 45,7 km/h na 12T oraz 39,1 km/h na 14T, czyli różnica 15,6 km/h. To świetnie ilustruje cechę napędu 1x: zakres jest szeroki, ale skoki przełożeń — większe.
Jak dobrać napęd do stylu jazdy?
Dla ułatwienia wyboru warto spojrzeć na sprawdzone konfiguracje stosowane w konkretnych scenariuszach terenowych. Na szybkich odcinkach gravelowych najlepiej wypadają układy 2x 48/31 z kasetą 11–34 oraz 1x 42T z kasetą 10–51. W terenie falistym świetną równowagę między zakresem a płynnością zapewnia 2x 48/31 z kasetą 11–36, a jego prostszym odpowiednikiem jest układ 1x 40T z kasetą 10–51. Na stromych, górskich trasach dominują natomiast konfiguracje oferujące najlżejsze biegi: 2x 46/30 z kasetą 11–36 oraz 1x 38T z kasetą 10–51.
Tabela orientacyjnych konfiguracji
| Styl jazdy | Napęd | Tarcza / Korba | Kaseta | Zakres | Prędkość maks. | Ratio |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Fast Gravel Racing | 2x | 48/31 | 11–34 | 379% | 36,3 mph | 0,91 |
| Rolling Gravel | 2x | 48/31 | 11–36 | 407% | 36,3 mph | 0,86 |
| Mountainous Terrain | 2x | 46/30 | 11–36 | 402% | 34,8 mph | 0,83 |
| Fast Gravel Racing | 1x | 42T | 10–51 | 410% | 34,9 mph | 0,82 |
| Rolling Gravel Riding | 1x | 40T | 10–51 | 410% | 33,3 mph | 0,78 |
| Mountainous Terrain | 1x | 38T | 10–51 | 410% | 31,6 mph | 0,75 |
Podsumowanie
Nie istnieje uniwersalny, najlepszy napęd gravelowy. 1x oferuje prostotę, odporność na warunki i szeroki zakres przełożeń dostępnych „bez zastanawiania się”. Jest idealny dla osób, które chcą jeździć intuicyjnie i bez obaw o pracę przedniej przerzutki. 2x zapewnia natomiast wyjątkową płynność skalatury i pełną kontrolę nad kadencją, co docenią rowerzyści pokonujący długie dystanse, jeżdżący sportowo lub często zmagający się ze zmiennym terenem.
Najważniejsze jest jednak dopasowanie napędu do własnych tras, tempa i preferencji. Odpowiednio dobrana konfiguracja potrafi sprawić, że rower gravelowy stanie się nie tylko bardziej efektywny, ale też znacznie przyjemniejszy w użytkowaniu — niezależnie od tego, czy celujesz w szybkie szutry, wymagające góry, czy wielodniowe wyprawy.
